In 2022 begon Brussel Mobiliteit met een project voor de herinrichting van het Saincteletteplein, van het IJzerplein tot de Havenlaan. Het is in de eerste plaats de bedoeling om de ruimte beter te verdelen tussen de verschillende weggebruikers (voetgangers, fietsers, openbaar vervoer en automobilisten), waarbij met name de auto’s een stuk van hun huidige ruimte zullen moeten inleveren. Het Saincteletteplein is een belangrijk kruispunt in de stad. Het wordt doorkruist door de as die de Kruidtuin met de Basiliek verbindt. Het vormt ook de grens tussen de Maritiemwijk, de Noordwijk en het centrum. En het is bovendien een verkeersknooppunt. Alle vervoersmiddelen zijn er aanwezig: trams, metro’s, wagens, fietsen, voetgangers en boten. Een project van dergelijke omvang vereist een uitgebreide voorbereiding en organisatie in samenwerking met de vele betrokkenen vooraleer het van start kan gaan. In 2022 doorliep het Saincteletteproject meerdere fasen, waaronder de burgerparticipatie en de aanvraag van stedenbouwkundige vergunning die onontbeerlijk is voor de start van de werken. De vele voorbereidende fasen van openbare inrichtingswerken moeten namelijk heel wat specifieke termijnen naleven. Al deze fasen samen - van de conceptuele fase tot de afronding van de werken - kunnen een tiental jaar in beslag nemen. We presenteren ze hieronder.
De fasen van openbare inrichtingswerken
Het idee krijgt vorm
Er kunnen veel redenen ten grondslag liggen van een herinrichtingsproject. Het kan het resultaat zijn van een politieke wens, de behoefte aan meer veiligheid, een voorstel van burgers, enzovoort. Als een idee wordt geformuleerd, wordt dit eerst vertaald naar een opdracht en wordt een budget geraamd.
Strategische nota
Duur: drie maanden
Nadat de eerste contouren van een project zijn bepaald, wordt een haalbaarheidsstudie uitgevoerd. Voor een openbaar inrichtingsproject in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest komt dit neer op een pre-coördinatie met verschillende essentiële betrokkenen - namelijk de MIVB, urban.brussels en Brussel Mobiliteit - onder meer met het oog op de coördinatie van de bouwplaatsen en de uitdagingen in verband met verkeersveiligheid. Deze studie wordt geformaliseerd in een eerste officieel document, de strategische nota. Dit document wordt vervolgens op politiek niveau bekrachtigd.
Raadpleging van de actoren van de openbare ruimte
Duur: één à twee maanden
De strategische nota wordt voorgelegd aan de Brusselse actoren die actief zijn in de openbare ruimte, zoals de openbaar vervoermaatschappijen (MIVB, De Lijn, TEC), de gemeentebesturen, de directies van Brussel Mobiliteit, Net Brussel, urban.brussels, perspective.brussels, de Bouwmeester, de politieke kabinetten… Deze eerste raadpleging, BM-Urban gedoopt, luidt de officiële start van het project in.
De studie
Duur: acht tot zestien maanden
Nu is de tijd gekomen om de details van het project uit te werken met het oog op de aanvraag van stedenbouwkundige vergunning, dat is de toelating voor de uitvoering van de werken. Deze zogenoemde studiefase kan worden gerealiseerd door Brussel Mobiliteit of door gespecialiseerde bureaus die via een overheidsopdracht worden aangewezen. Tijdens deze fase worden de eerste inrichtingsplannen opgemaakt met het oog op het opstellen, indienen en opvolgen van de aanvraag van stedenbouwkundige vergunning, het organiseren van de communicatie naar het brede publiek, enzovoort. Voor projecten van grote omvang zoals dat van het Saincteletteplein wordt een beroep gedaan op een internationale projectoproep in samenspraak met de Bouwmeester.
Comités en participatie
Duur: zes tot twaalf maanden
Zodra het studiebureau is aangewezen of de projectoproep afgesloten, worden begeleidingscomités samengesteld om voorstellen voor inrichtingen te doen die rekening houden met de behoeften van de verschillende actoren. In deze comités zetelen de partners die voorheen werden geraadpleegd (Brussel Mobiliteit en Urban.brussels) alsook de Dienst Brandbestrijding en Dringende Medische Hulp (DBDMH), de politiezones, de gebruikersgroepen, vertegenwoordigers van handelaarsverenigingen, enzovoort. Er kunnen ook technische comités worden opgericht om specifieke elementen te analyseren zoals de aanplantingen, het beheer van de verkeersstromen, het openbaar vervoer… Deze fase vormt eveneens het moment voor het organiseren van de burgerparticipatie, om het project te presenteren en de behoeften en de meningen van de bewoners te verzamelen. De door deze comités bijeengebrachte informatie wordt vervolgens gebruikt om de aanvraag van stedenbouwkundige vergunning op te stellen en in te dienen.
Stedenbouwkundige vergunning
Duur: zes tot twaalf maanden
De stedenbouwkundige vergunning die wordt aangevraagd bij en afgeleverd door Urban.brussels is de laatste horde die moet worden genomen alvorens openbare inrichtingswerken te kunnen aanvatten. Om deze vergunning te verkrijgen moet men een openbaar onderzoek uitvoeren en een overlegcommissie organiseren die een advies verstrekt. Dat laatste kan gunstig of ongunstig zijn of het kan een vraag om wijzigingsplannen bevatten. Voor het Saincteletteproject werd de aanvraag van stedenbouwkundige vergunning eind februari 2022 ingediend en het openbaar onderzoek werd eind november 2022 afgerond. In december verstrekte de overlegcommissie een voorwaardelijk gunstig advies. Het project werd daarna aangepast om aan de voorwaarden te voldoen.
Overheidsopdracht
Duur: acht tot twaalf maanden
Als de vergunning is verkregen en de plannen definitief zijn goedgekeurd kan de concrete organisatie van de bouwwerken beginnen. In deze fase ligt de nadruk op het aanwijzen van een aannemer via een overheidsopdracht en het coördineren van de bouwplaats, samen met alle nutsbedrijven (water, gas, elektriciteit, telecommunicatie, enzovoort) om te vermijden dat zij later nog werken moeten uitvoeren.
Uitvoering
Duur: tot zesendertig maanden
Na het aanwijzen van de aannemer en de coördinatie met de nutsbedrijven, worden de fasering en de kalender van de bouwplaats goedgekeurd op basis van een advies van de Commissie voor de Coördinatie van de Bouwplaatsen die in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest een algemeen overzicht behoudt over de 120.000 bouwplaatsen die elk jaar plaatsvinden. Op basis van deze goedkeuring worden de werken fase per fase uitgevoerd tot aan de voorlopige oplevering van de heraanleg. Als alles goed verloopt, zouden de werken aan het Saincteletteplein van start kunnen gaan vanaf eind 2023.
Participatie nader bekeken
Het informeren en raadplegen van de bewoners en gebruikers vormt een belangrijke fase in een project voor de herinrichting van de openbare ruimte. Voor het Saincteletteproject werden de omwonenden uitgenodigd om zich te informeren en hun feedback te geven. Doel van dit alles? Het project zo goed mogelijk afstemmen op de visie van de bewoners alvorens de aanvraag van stedenbouwkundige vergunning in te dienen. Deze participatie verloopt via meerdere kanalen om een zo groot mogelijk aantal personen te bereiken en te informeren :
- een website over het project die door meer dan 5000 personen werd bezocht;
- informatie via ongeadresseerd drukwerk en de lokale pers, affiches en een campagne op de sociale media;
- een enquête waar 600 personen aan deelnamen;
- ontmoetingen op het terrein om het project concreet voor te stellen;
- een interactieve wandeling met digitale weergave en content. In de hele openbare ruimte waar de werken zullen plaatsvinden zal het publiek zich met behulp van borden met uitleg en illustraties een beeld kunnen vormen van het toekomstige heringerichte plein. Op elk bord staat een QR-code om meer informatie te verkrijgen en online commentaar te geven;
- een workshop om specifieke thema’s te bespreken met de actoren uit de wijk.
Uit dit participatieve proces kwamen enkele behoeften naar voren die werden opgenomen in het project. Onder meer de noodzaak om de ruimtes voor de verschillende vervoerswijzen te beveiligen en beter in te richten. Ook zal er meer aandacht zijn voor de nieuwe vervoerswijzen en voor de vergroening van de openbare ruimte.
